Categorie: Agenda

Aan de hand van het werk van William James en Pierre Hadot laat Spinoza hoogleraar Andrea Sangiacomo zien hoe we Spinoza op een levenskunstige en spirituele wijze kunnen lezen. Spiritueel is daarbij iets anders dan religie. Het is eerder een levenshouding dan een geloofsovertuiging. Deze houding vinden we bij William James, Pierre Hadot en misschien ook wel bij de Boeddha. Wat
gebeurt er als we Spinoza door hun bril lezen? De lezing is in het Engels, Q & A in
het Nederlands.

Andrea Sangiacomo is universitair docent vroege moderne filosofie Aan de Rijksuniversiteit Groningen en bijzonder hoogleraar vanwege Vereniging Het Spinozahuis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is kenner van het werk van Spinoza, Descartes en andere vroegmoderne denkers. Daarnaast is hij gespecialiseerd in de Pāli dialogen van de Boeddha.

Locatie: Spinozalyceum, Peter van Anrooystraat 8, 1076 BH Amsterdam

Informatie over aanmelden en kaartverkoop vind je in de agenda van Het Spinozahuis!

Deze lezing wordt georganiseerd door het Spinozahuis.

Spinoza wordt in lesboeken vaak geportretteerd als rationalist. Dit is begrijpelijk gezien het
grote belang dat Spinoza toekent aan de ratio voor de mens die zich wil ontworstelen aan de
invloed van externe prikkels. Niettemin zijn er redenen om enige kanttekeningen te plaatsen
bij een rationele-al-te-rationele opvatting van Spinoza’s filosofie.

In deze lezing zal dr. Henk-Jan Hoekjen middels een beschouwing van onder meer het
toenemende belang van algoritmes in ons dagelijks leven een overzicht geven van de
manieren waarop de ratio behulpzaam zou kunnen zijn bij het navigeren in de ons niet zelden
vijandige externe natuur. Daarbij wordt het toenemende belang van algoritmes aan een
kritische beschouwing onderworpen. Algoritmes zijn ontegenzeggelijk beloftevol bij het
oplossen van tal van problemen. Ook vanuit Spinozistisch oogpunt is er op het eerste gezicht
alle reden om verheugd te zijn over de opkomst van dergelijke ogenschijnlijk rationele
instrumenten.

Tegelijkertijd kent deze ontwikkeling een aantal problemen. Zogenoemde
‘feedbackloops’ kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat algoritmes leiden tot een arbitraire
mummificering van de werkelijkheid. Zolang deze verstarring beperkt blijft tot ons
klantprofiel bij online winkels is er nog relatief weinig aan de hand. Maar het wordt
bedreigender en maatschappelijk relevanter wanneer we ons realiseren dat ook de inzet van
politie en onze nieuwsvoorziening in toenemende mate door algoritmes bepaald worden.

Aan de hand van Spinoza’s opvatting van de ratio – ofwel de ’tweede kennissoort’ – zal dr. Hoekjen
betogen dat algoritmes in feite minder rationalistisch zijn dan zij lijken. In evidente analogie
met een driedeling die Friedrich Nietzsche hanteert in zijn tweede oneigentijdse beschouwing,
wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen antiquarisch, monumentaal en kritisch
rationalisme. Alleen de laatste variant van rationalisme – die niet alleen het nut, maar ook de
nadelen van de ratio voor het leven aan de orde stelt – biedt volgens Hoekjen een solide
fundament voor een duurzame liberaal-democratische samenleving.

Kosten kaart: €30,-. Locatie van de lezing: Fletcher Hotel Het Witte Huis te Soest.

Bij het HUMA-café in Perdu, van de afdeling Amsterdam van het Humanistisch Verbond, vertelt iemand eens per maand over levenskunst, filosofie of actuele maatschappelijke vraagstukken. Deze keer houdt Erno Eskens een lezing over de geweldige denker en humanist Fransiscus van den Enden.

Erno Eskens is filosoof, politicoloog, auteur en uitgever bij Noordhoek. In het HUMA-café spreekt hij over het turbulente leven en de denkbeelden van Franciscus van den Enden (1602-1674) – nagenoeg vergeten denker en activist, en leraar van onder andere Spinoza. Van den Enden was een pionier van het democratisch denken (gelijkheidsdenken) en maakte deel uit van de kring van onorthodoxe figuren waarin Spinoza zich bewoog.

‘Spinoza werd de leerling van Van den Enden waarschijnlijk op het moment dat hij uit de synagoge werd gegooid. Van den Ende vond dat ieder mens als individu tot zijn recht moest komen: onder dwingelandij kan niemand floreren, wat wij nodig hebben is evengelijkheid.’

Leden van het Humanistisch Verbond betalen €6,- euro, niet leden €11,-. Geef je hier op.

In zijn werk Ethica, eigenlijk een ondoordringbaar zelfhulpboek avant-la-lettre, beschrijft Spinoza met wetenschappelijke precisie hoe we het hoogste geluk kunnen bereiken. Maar hij laat ons ook achter met vragen. Wat bedoelt hij nou precies? De antwoorden van Spinoza kunnen ons richting en troost bieden. Hij weet immers wat het betekent om in isolement te leven; in 1656 werd hij door de Portugees-Israëlitische Gemeente uit de joodse gemeenschap verstoten. Hij leefde, als tweede-generatie-immigrant, tussen twee culturen en overleefde twee pestepidemieën.

Spinoza vond waardigheid en vrijheid in zichzelf. In zijn werk legt hij uit hoe we ons hoofd niet op hol moeten laten brengen door angst en woede, hoe we onszelf kunnen bevrijden van ons streven naar geld, roem en status. Hij vertelt ons hoe we gelukkig kunnen worden door dit juist niet meer na te streven, maar door tolerant, begripvol en tevreden te zijn met het hier en nu. 

Harpert Michielsen is geen filosoof, maar theatermaker, waardoor hij het werk van Spinoza bekijkt als een nieuwsgierige leek. Hij neemt het publiek mee in een wonderlijke ontdekkingstocht door het leven en denken van deze nieuwe Nederlander uit de 17e eeuw. Deze voorstelling vindt plaats bij de Embassy of the Free Mind.

Lees meer of geef je op via de agenda van de Embassy of the Free Mind.

De Amsterdamse Spinozakring zal dit jaar weer een Spinozadag organiseren, en wel op zondag 26 november.

Hannah Laurens / Gespecialiseerd in de antieke en vroegmoderne filosofie en ‘Departmental Lecturer in Ancient Philosophy’ aan de universiteit van Oxford, zal spreken over emoties bij Spinoza.
Arnold Heumakers / Literair criticus NRC handelsblad en tot voor kort hoogleraar cultuurwetenschap aan de UVA zal de geschiedenis en de ontwikkeling van het ego-idee vanaf de Verlichting en de Romantiek toelichten.
Damiaan Denys / Hoogleraar psychiatrie UVA en en afdelingshoofd Psychiatrie aan het Amsterdam UMC zal vanuit zijn filosofische, psychiatrische en neurowetenschappelijke achtergrond iets vertellen over de hedendaagse emotiecultuur.
Door Freek de Jonge laten we ons verrassen en Fay Lovsky zal met haar muziek ongetwijfeld een emotionele snaar weten te raken.

Meer info, ook over de ticketverkoop via Paradiso, vind je hier:

Adriaan Koerbagh (1633-1669) is een van de meest opmerkelijke, tragische en tot voor kort onterecht onderschatte figuren van de Nederlandse 17e eeuw. Hij en zijn jongere broer Johannes waren de zonen van een succesvolle plateelbakker die jong stierf, in 1644, en hen zodanig welgesteld achterliet dat ze hun leven konden wijden aan studeren en het streven naar de waarheid zonder erbij te hoeven werken. Adriaan, één jaar later geboren dan Spinoza, en zijn jongere broer waren levenslange bondgenoten in hun strijd voor verlichting en intellectuele vernieuwing. Ze bekritiseerden de religieuze ideeën van hun tijd en sprongen in de bres voor basale menselijke vrijheden, met name het recht van ieder mens om te denken, te geloven, te zeggen en te schrijven wat hem goed, waardevol en redelijk lijkt.

Deze lezing wordt via zoom gegeven door Jonathan Israel, specialist in Europese en Europese koloniale geschiedenis van de renaissance tot de 18e eeuw. Zijn recente werk richt zich op de impact van radicaal gedachtegoed (met name van Spinoza, Bayle, Diderot en de 18e-eeuwse Franse materialisten) op de Verlichting en het ontstaan van moderne ideeën over democratie, gelijkheid, tolerantie, persvrijheid en persoonlijke vrijheid. 

Lees meer of geef je op via de agenda van de Embassy of the Free Mind.